نگاهی فمینیستی به بر باد رفته

شنبه شب ، بیست و چهارم اسفند ماه در بخش نوشته ها و خوانده های شباهنگ ؛ از فیلم بربادرفته یاد کردیم.
این فیلم در سال ۱۹۳۹ ساخته شد و پس از این همه سال دیگر کمتر منتقدی از آن یاد می کند ولی
"برباد رفته" در زمان خودش نیز آنطور که باید و شاید نقد و بررسی نشد.
حال مالی هسکل ؛ منتقد فمینیست سینما ؛ سعی کرده است این خلاء را پر کند و "برباد رفته" را آنطور که در خور توجه است ؛ مورد بررسی قرار دهد.

Molly Haskell در سال ۱۹۳۵ در ایالت کارولینای شمالی دیده به جهان گشود و در شهر ریچموند ویرجینیا بزرگ شد.
او در دانشگاه لندن و سوربون تحصیل کرد و در نهایت در شهر نیویورک اقامت گزید.
او در خبرنامه سینمایی مجله هفتگی نیویورک پرس فیلمهای فرانسوی را بررسی می کرد و در مورد کارگردانانی که به آمریکا مهاجرت کرده اند می نوشت.
مالی هسکل ؛ نقد سینما را به صورت حرفه ای ازمجله Village Voice آغاز کرد و سپس به مجله هفتگی نیویورک و مجله وُگ پیوست.
هسکل یکی از نخستین کسانی بود که نقد و نظریه های فمینیستی اش از فیلم و سینما را در کتابی با عنوان "از تکریم تا تجاوز : رفتار با زنان در فیلم" در سال ۱۹۷۴ به چاپ رساند و در آن تصویر ارائه شده از زنان در فیلم را مورد بررسی قرار داد.
او دریکی از فصلهای این کتاب که "فیلم زن" نام دارد می نویسد "فیلم زنانه جبرانی است برای فقدان زن در دیگر سبکهای غالب مثل فیلمهای گانگستری ، وسترن ، جنگی و حادثه ای " . او می نویسد "در فیلمهای مردانه همه لذتهای زندگی پیش از ازدواج صورت می گیرد و مرد همواره یا در نبرد با طبیعت است و یا در نبرد با دشمن ! " هسکل معتقد است فیلمهای Soap Opera بسیار سطح پایین اند و در واقع ابزاری برای ارضای عواطف زنان سرخورده خانه دار هستند و به جای رد و انکار آنچه بر زنان تحمیل می شود ؛ آن را می پذیرد و بر تحقیر زنان دامن می زند.
هسکل می گوید چهره زن در فیلم را به سه گروه طبقه بندی می کند:

۱) زنان خارق العاده که شخصیتهایی گیرا و نیرومند دارند مثل نقشهایی که کاترین هپبرن و بتی دیویس بیشتر در آنها ظاهر می شدند.
۲) زنان عادی که شخصیتی عوامانه دارند ؛ اغلب قربانی هستند و سوژه خوبی برای فیلمهای Soap Opera هستند.
۳) زنان عادی ای که تبدیل به زنان خارق العاده می شوند ...قربانیانی که با صبر و شکیبایی بر می خیزند و خود را رها می کنند.
هاسکل رفتار و ماهیت زنان در فیلم را نیز گروه بندی می کند و معتقد است در فیلمهای زنانه ، عشق و خانواده دو مفهومی هستند که در یکدیگر حل شده اند و یکی لازمه دیگری است . در این فیلمها زنان:
۱) فداکاری می کنند : خود را برای فرزندانش ؛ ازدواج را برای معشوق ، معشوق را برای ازدواج ، حرفه را برای عشق ، عشق را برای حرفه !
۲) رنج می کشند
۳) درگیر انتخاب هستند
۴) در رقابت معمولاً عشقی به سر می برند
هسکل در دهه ۹۰ دست از نقد سینمایی فمینیستی اش کشید ولی امسال در کتابی با عنوان "Frankly My Dear : Gone With The Wind Revisited" ، که ۲۷۲ صفحه است ؛ فیلم "بربادرفته" را که یکی از شاهکارهای سینمای آمریکاست دستمایه نقدش قرار داده و نشان داده است این فیلم بر پایه شخصیت قوی و توانای یک زن استوار است.
مارگارت میچل در نگارش این داستان جلوتر از زمان خویش بود و دیوید سلزنیک بر خلاف فیلمهای آن زمان هالیوود که شخصیتهای نیرومند زنان را به گونه ای مورد تنبیه قرار می داد؛ این کتاب را به فیلمی به یاد ماندنی تبدیل کرد.
ویوین لی نیز با نقش آفرینی در این فیلم ؛ ظرافت و زیبایی زنانه را با قدرت و اصالت در هم آمیخت و اسکارلت اوهارا را آنگونه که بود تصویر کرد....تصویری که سالهاالهام بخش زنان از هر سن ونژاد و ملیتی بوده است.
و مالی هاسکل در کتاب Frankly My Dear دین خود را به این شاهکار سینمایی ادا کرده و حقانیت اسکارلت را آنطور که هست حفظ کرده است.


Frankly My Dear, I don't give a damn
در سال 2005 از سوی انستیتو فیلم آمریکا به عنوان به یاد ماندنی ترین عبارت در عصر فیلم برگزیده شد.

گزارش تصویری شباهنگ از این کتاب را در اینجا مشاهده کنید: